Deprem gibi travmatik olayları çocuklara anlatmak, onların yaş gelişim düzeylerine uygun şekilde yapılmalıdır. Her yaş grubunun dünyayı anlama biçimi farklıdır, dolayısıyla kullanılan dil, içerik ve yaklaşım buna göre uyarlanmalıdır. Aşağıda çocuk gelişimi açısından farklı yaş gruplarına göre depremin nasıl anlatılması gerektiğini örneklerle açıklıyoruz:
⸻
0-3 Yaş (Bebeklik - Erken Çocukluk Dönemi)
Gelişimsel Özellikler:
• Soyut düşünme gelişmemiştir.
• Duyguları çevresindeki yetişkinlerden etkilenerek algılar.
• Konuşma becerileri sınırlıdır.
• Güvende hissetmeye çok ihtiyaç duyarlar.
Nasıl Anlatmalı:
• Bu yaş grubuna “deprem” kavramı doğrudan anlatılmaz, çünkü anlayamazlar.
• Ama deprem sonrası ortam değişikliği ya da ebeveynin kaygısı onları etkileyebilir.
Yapılması Gerekenler:
• Fiziksel temasla (sarılmak, dokunmak) güven sağlamak.
• Rutinlere (uyku, yemek saatleri) mümkün olduğunca sadık kalmak.
• Kısa ve güven veren cümleler kullanmak:
“Sarsıntı oldu ama şimdi güvendeyiz. Anne/baba burada.”
⸻
3-6 Yaş (Okul Öncesi Dönem)
Gelişimsel Özellikler:
• Hayal gücü yüksektir; gerçek ile hayali karıştırabilir.
• “Neden” soruları sıktır.
• Kendini olayların nedeni olarak görebilir (magik düşünme).
• Korkular yaygındır (karanlık, ayrılık, canavar vb.).
Nasıl Anlatmalı:
• Basit, somut ve dürüst açıklamalar yapılmalı.
• Korkutucu detaylardan kaçınılmalı.
• Oyun ve hikâyelerle anlatım etkili olur.
Örnek Açıklama:
“Bazen yer sallanabilir, buna deprem deriz. Bu doğanın bir hareketi gibi. Ama biz ne yapacağımızı biliyoruz. Sarsıntı olursa başımızı koruruz, güvenli bir yere geçeriz.”
Destekleyici Aktiviteler:
• Deprem konulu kukla oyunu
• “Deprem çantası” hazırlama oyunu
• Hikâye kitapları (örneğin: “Deprem Korkusunu Yenen Çocuk”)
⸻
7-11 Yaş (İlkokul Dönemi)
Gelişimsel Özellikler:
• Neden-sonuç ilişkisi kurabilir.
• Gerçekleri daha net kavrar.
• Grup içinde kendini güvende hissetmeye ihtiyaç duyar.
• Sorumluluk duygusu gelişir.
Nasıl Anlatmalı:
• Daha açıklayıcı ve gerçekçi olunabilir ama yine de korkutucu bilgilerden kaçınılmalı.
• Hazırlıklı olmanın önemi vurgulanmalı.
Örnek Açıklama:
“Depremler yer kabuğundaki hareketlerle oluşur. Bunu engelleyemeyiz ama kendimizi koruyabiliriz. Örneğin deprem sırasında masa altına girip başımızı korumalıyız.”
Destekleyici Aktiviteler:
• Deprem tatbikatı yapılması
• Ailece “güvenli alan” haritası oluşturmak
• Soru-cevap etkinliği
⸻
12 Yaş ve Üzeri (Ergenlik Dönemi)
Gelişimsel Özellikler:
• Soyut düşünme gelişmiştir.
• Adalet, güvenlik, ölüm gibi kavramlara yoğun ilgi gösterir.
• Kaygılar artabilir, gelecek odaklı düşünceler gelişir.
• Akran desteği önemlidir.
Nasıl Anlatmalı:
• Bilimsel bilgiler ve güncel verilerle desteklenen açıklamalar yapılabilir.
• Duygularını ifade etmesi teşvik edilmeli.
• Kaygıları küçümsenmemeli.
Örnek Açıklama:
“Depremler dünyanın doğal süreçlerinden biridir. Bunu tamamen engelleyemeyiz ama zarar görmemek için önlem alabiliriz. Deprem çantası hazırlamak, binanın dayanıklılığına dikkat etmek gibi.”
Destekleyici Aktiviteler:
• Bilimsel videolar izlemek
• Toplumsal dayanışma projelerine katılım
• Günlük yazma, duygu günlüğü tutma
⸻
Genel Tavsiyeler (Her Yaş İçin):
• Sakince konuşun. Siz ne kadar sakinseniz, çocuk da o kadar güvende hisseder.
• Sorduğu kadar anlatın. Gereksiz bilgi vermeyin.
• Rutinleri sürdürün. Bu, çocuğa dünyasının hala düzenli olduğunu gösterir.
• Duygularını ifade etmesine izin verin. Korkmak normaldir.
• Gerektiğinde uzman desteği alın. Travmatik belirtiler devam ederse (kabuslar, alt ıslatma, içe kapanma vb.).